Keelzangers uit Tuva, Zuid-Siberië, betoveren Groningen

Vier meester-keelzangers uit Tuva traden eind augustus en begin september niet alleen op in Zwitserland, maar kwamen ook naar Groningen. Hier, in onze eigen provincie, gaven ze concerten en workshops... een unieke kans om deze eeuwenoude zangkunst en cultuur van zo dichtbij te ervaren!

Op 29 en 30 augustus vond in Romainmôtier, Zwitserland, de allereerste editie plaats van het Echoes of the Steppe Festival – het eerste festival in Europa volledig gewijd aan keelzang. Het evenement werd georganiseerd door het culturele centrum Henosis, onder leiding van Lucas Vertesi, Loïc Rego en Léa, in nauwe samenwerking met mijzelf, Rowan Hartsuiker uit Wedde (Altai).

Voor mij was dit een droom die uitkwam. Al ruim twintig jaar ben ik bezig met keelzang en traditionele muziek uit Mongolië en Tuva (Zuid-Siberië, direct boven Mongolië). Het begon ooit met een eerste ontmoeting met een opname van Igor Koshkendei, meester keelzanger uit Tuva, die mij inspireerde een pad te volgen dat mij niet alleen naar Mongolië bracht, maar uiteindelijk ook mijn vrouw Saran deed ontmoeten. Vanaf dat moment is keelzang niet zomaar muziek voor mij, maar een levenslange passie dat een belangrijk deel van mijn werk en mijn gezin heeft gevormd.

De eerste keelzang competitie ooit in Europa

Tijdens het festival vond ook een historisch moment plaats: de allereerste Europese keelzangcompetitie, met deelnemers uit maar liefst 13 verschillende landen. Van Nederland en Frankrijk tot de Verenigde Staten, Mongolië en Tuva zelf. Het jurypanel bestond uit drie ervaren kenners: Igor Koshkendei uit Tuva, Baatarsuren Chadraabal uit West-Mongolië en ikzelf. Ik deed de gehele voorbereiding en organisatie van dit onderdeel.

Samen mochten wij getuige zijn van een verbazingwekkende diversiteit aan deelnemers. Sommigen zongen in puur traditionele Mongoolse of Tuvaanse technieken, anderen brachten een moderne, creatieve of persoonlijke interpretatie. De competitie liet zien dat keelzang niet alleen een levend erfgoed is, maar ook een kunstvorm die nieuwe generaties en culturen inspireert.

Vier meesters uit Tuva

Voor het festival hadden we ook vier uitzonderlijke muzikanten uit Tuva weten uit te nodigen: Igor Koshkendei, zijn zoon Choldug Koshkendei, en de getalenteerde zangers Dalai Damdyn en Naidan Dongak. Voor drie van hen was het de allereerste keer dat ze Europa bezochten. Hun bijdrage aan het festival was niet alleen artistiek indrukwekkend, maar ook historisch: ze brachten de eeuwenoude zangtraditie van hun vaderland naar een nieuw continent.

Van Zwitserland naar Nederland

Na afloop van het festival reisden de muzikanten met mijn gezin mee naar Nederland, waar we een reeks bijzondere optredens en workshops organiseerden. (Zie hier een video impressie)

Op 4 september vond in de kerk van Ruigoord (Amsterdam) een uitverkocht concert plaats. Het publiek werd betoverd door de intensiteit van de zang en de klanken van de traditionele instrumenten. Mijn vrouw Saran zorgde voor een extra dimensie: ze bereidde traditionele Mongoolse melk-thee, handgemaakte noedels en dumplings, waardoor bezoekers niet alleen de muziek, maar ook de smaken van Centraal-Azië konden ervaren. De reacties waren zo enthousiast dat een vervolg in Ruigoord haast onvermijdelijk lijkt.

De dag erna, 5 september, organiseerden we een huiskamerconcert in onze boerderij in Wedde, waar we Altai runnen: ons kleinschalige cultuurcentrum met gastenverblijf en yurt. In de intieme setting luisterden bezoekers ademloos naar de liederen en zangtechnieken. Voor velen was dit de eerste keer dat ze keelzang live hoorden, en woorden als “onvergetelijk” klonken vaak na afloop.

Ook bijzonder was dat een journaliste, die ons kort daarvoor voor een regionale krant had geïnterviewd, mij eerlijk had verteld dat keelzang haar tot dan toe niets deed. Ze begreep het gewoon niet zo goed. Daarom nodigde ik haar uit om samen met haar man en twee vrienden het huiskamerconcert bij te wonen. Na afloop kwam ze naar me toe en zei dat ze meer dan onder de indruk was — ze vond het prachtig en bijzonder. Zulke momenten laten zien hoe krachtig deze muziek kan zijn, vooral wanneer je het live ervaart.

Het weekend van 6 en 7 september stond volledig in het teken van leren (Zie hier een video impressie). Elf deelnemers uit Nederland en zelfs België en Italië volgden een intensieve tweedaagse workshop. Onder leiding van de vier Tuvanen maakten ze kennis met de basis van keelzangtechnieken, ontdekten ze traditionele liederen en ontdekten ze de rol van diverse traditionele instrumenten. Een deelnemer uit België zei onder andere: “Het was heerlijk en onwaarschijnlijk om zo intens en intiem te mogen leren van vier meesters van wereldklasse.”

Op 7 september sloten we deze reis af met een openluchtconcert bij Dinopark & Landgoed Tenaxx, een prachtige landgoed, gewoon direct naast ons erf in Wedde. De avond was perfect: prachtig nazomerweer, een unieke locatie aan het strandje van de zwemvijver, en zelfs een maansverduistering die de magie compleet maakte. Het publiek reageerde vol verwondering. Eén bezoeker zei: “Het was een buitengewoon mooie muzikale beleving.” Extra bijzonder vond ik ook het bezoek van een vrouw, geboren in Tuva maar woonachtig in Groningen, die zei: “Bedankt voor de mogelijkheid om eindelijk het geluid van mijn vaderland weer te horen.”

Meer dan muziek

Keelzang is een indrukwekkende vocale techniek, maar het is ook veel meer dan dat. Het is verweven met een cultuur waarin natuur, dieren en mensen in harmonie samenleven. Het is diep verbonden met het nomadische bestaan van de Centraal-Aziatische steppe en met het sjamanisme – een levensbeschouwing waarin aarde, kosmos en mens onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Die diepe verbondenheid klinkt door in de liederen, en juist dat maakt ze zo krachtig en universeel.

Sommige mensen dachten vooraf dat keelzang misschien niets voor hen zou zijn, maar zodra ze het live hoorden, veranderde hun mening compleet. Want wanneer deze muziek in de juiste context klinkt, met verhalen, instrumenten en zang, ontdek je dat het simpelweg een prachtig muziekgenre is, diepgeworteld in een cultuur die volop inspireert en verbindt. En precies dat is onze missie en visie bij Altai in Wedde: iets bijzonders delen hier in Groningen. Een cultuur en muziek die je normaal gesproken niet zomaar in Nederland tegenkomt, maar die mensen samenbrengt én je onderweg iets nieuws laat ontdekken.

Een begin van nog veel meer

Het succes van het festival en de concerten in Nederland hebben bewezen dat keelzang ook in Europa harten kan raken. Het liet zien dat mensen, ongeacht hun achtergrond, openstaan voor deze bijzondere traditie. Voor ons was dit pas het begin. Zoals ik zelf zei: “Dit was simpelweg te bijzonder om bij één keer te laten."

Wat we geleerd hebben

Terugkijkend hebben we zelf ook ontzettend veel geleerd. Het organiseren van dit festival en de tour betekende talloze documenten opstellen, vliegtickets en visa regelen, programmering en planning van de competitie, awards ontwerpen en laten maken, muzikanten begeleiden, reizen en vervoer regelen, en o.a. twee weken lang drie maaltijden per dag verzorgen. Daarbij kwamen ook de communicatie met technici en zalen, fotografie, video en social media management.

Daarnaast waren er de vele uren onderweg: duizenden kilometers rijden, korte nachten, hard werken. Maar bovenal was er het genieten: gezamenlijke maaltijden, samen muziek maken, bijzondere gesprekken, en het delen van een unieke, rijke cultuur en muzikale traditie met een publiek dat óf al bekend was met keelzang, óf compleet verrast werd door iets nieuws.

Dankjewel iedereen!

‍

Video impressies van de concerten en de workshop hieronder: